شعار دیروز ، شعار امروز

بد نیست یک نگاهی به شعار های زمان شاه بیندازیم که به رنگ قرمز نوشته شده :
نظام شاهنشاهی سرچشمه فساد است.
شاه مظهر رذالت، دنائت، لئامت و فساد است.
اسلام دین جنبش و جهاد است، برنامه‌اش کوبیدن فساد است.
تا شاه در ایران است، فساد هم هست.
مرگ بر رژیم فاسد
بعضی از شعارهای مردم، فساد اخلاقی عناصر دربار را مورد حمله قرار می‌داد. مردم با توجه به موقعیت زمانی در اعتراض به رقصیدن کارتر و فرح در شب ژانویه 1978 (11 دی 1356) دهها شعار را برای وی سرودند، به عنوان نمونه:
زاری نکن شهبانو اگر ممد دماغ بمیره کارتر تو را می‌گیره
شاهپور بختیار در کاخ بسته، کارتر می‌زنه، شاه می‌خونه، فرح می‌رقصه
فرح به من گفت الهی مملی بمیره، جیمی مرا بگیره
مردم، بعضی عناصر دیگر دربار را مورد هجوم قرار می‌دادند و با شعارهای طنزآمیز اعمال آنها را مورد انتقاد قرار می‌دادند:
مرگ بر خاندان فاحشه پهلوی
ای اشرف بی‌شرف کجایی
مرگ بر محمدرضا پهلوی، غلامرضا پهلوی، اشرف فاحشه
شاه به این بی‌غیرتی هرگز ندیده ملتی
شاه رفته به مصر عربی برقصه، تنبک بزنه، فرح برقصه
شعارهای کنایه‌آمیز، موارد خاصی از اعمال فسادآمیز رژیم را برجسته می‌کرد. مردم با آگاهی از نقش فرح در جشن هنر شیراز شعار می‌دادند:
فرح را بردند شیراز، با دایره و تنبک و ساز
در بعضی از این شعارها، شراب‌خوارگی درباریان مورد طعن و سرزنش قرار می‌گرفت، در یکی از شعارهای مردم آذربایجان به زبان ترکی آمده است:
دایم شراب ایچللر مسند دیلیشن لر.
مرگ بر شاه جلاد سگ صفت شرابخوار
در نظر مردم، بسیاری از مفاسد اجتماعی ناشی از مفاسد رژیم پهلوی بود و درباریان مسئولیت مستقیم آن را به عهده داشتند. مواد مخدر یکی از مشکلات اجتماعی دوره‌ی پهلوی بود و مردم، خود درباریان را عامل این بدبختی می‌دانستند. در یکی از پلاکاردها آمده بود:
ایران دومین مصرف کننده تریاک است، مرگ بر شاه
در بعضی شعارها عامل توزیع مواد مخدر را هم مشخص می‌کردند، به همین جهت می‌نوشتند:
اشرف رهبر باند هروئین
پس از روی کار آمدن بختیار، شعارهای طنزآمیز اشاره‌گر به استعمال مواد مخدر زیاد شد و نوک پیکان شعارها به سوی بختیار نشانه رفت؛ به عنوان نمونه:
تریاکی بی‌اختیار دست از سر مردم بردار
ای بختیار شیره‌کش تو هم برو مراکش
مردم عامل ترویج قمار را عناصر رژیم می‌دانستند، لذا در یک پارچه نوشته‌ی کنایه‌آمیز نسبت به شریف‌امامی اعتراض کردند:
قمارخانه‌دارها و همه‌ی مراکز فساد به رهبری نمایندگان ساواک در مجلس مدافع قانون اساسی شده‌اند.
فساد مالی دربار یکی از عوامل بسیار مهم اعتراض مردم نسبت به رژیم شاه بود. در بسیاری از شعارها فساد مالی دربار به نقد کشیده می‌شد و مورد اعتراض واقع می‌شد؛ به عنوان نمونه:
ما شیر و موز نمی‌خواهیم، ما شاه دزد نمی‌خواهیم
پنجاه سال دزدی و جنایت، افتخار محمدرضا شاه است
پهلوی پول دزد تو را می‌کشیم
جیب شاه بانکه، هایده مثل تانکه
مردم ایران نه تنها نسبت به فساد دربار، زبان به اعتراض گشودند؛ بلکه دربار را مسئول بسیاری از مفاسد و بی‌مبالاتیها می‌دانستند. در یکی از پلاکاردرها مسئولیت فیلمهای مبتذل را به عهده رژیم گذاشته بودند که برای ترویج فساد به دستور آمریکا به نمایش درمی‌آید:
مرگ بر سازندگان فیلمهای منحرف کننده و آنهایی که این فیلمها را به دستور آمریکای فسادپرور نمایش می‌دهند.
و یا در اعتراض به ترویج کنندگان ابتذال به نوعی آنها را با رژیم مرتبط می‌ساختند. مردم در شعارهای کنایه‌آمیز خود خوانندگان را مورد اعتراض قرار می‌دادند:
بی‌پدر مادر ساواکی، گوگوش و هایده رفتند گدایی
ما گوگوش و رامش نمی‌خواهیم، ما شاه سرکش نمی‌خواهیم
مردم ایران نه تنها در اعتراض به فساد دربار صدها شعار کنایه‌آمیز و طنزآمیز جالبی را سر دادند، بلکه با طرح شعارهای اخلاقی به جنگ رژیم آمدند. آنها معتقد بودند با رفتار اخلاقی و ترویج ارزشهای دینی نهضت ادامه می‌یابد و رژیم ساقط خواهد شد. شعارهای پرمعنای زیر اشاره‌ای به این طرز تلقی است:
ای خواهر و مادر! تو با حفظ حجابت به نهضت پاسخ مثبت دادی
ای خواهر! حجاب تو کوبنده‌تر و سازنده‌تر از خون است.
ای خواهر مسلمان!حجاب تو مشت محکمی است بر پیکر رضا کچل و پسرش
اینها نمونه‌ای از شعارهایی است که نشان می‌دهد فساد دربار یکی از عوامل اعتراض مردم نسبت به رژیم شاهنشاهی بود. این نکته را نیز نباید فراموش کرد که فساد موجبات بدبینی ذهنیت مردم نسبت به حاکمیت را فراهم خواهد کرد، به طوری که بسیاری از شایعات غیرواقعی را در اذهان صحیح جلوه می‌دهد. این خود عاملی در بی‌اعتمادی مضاعف و سقوط مشروعیت رژیم در اذهان مردم خواهد شد. هم چنان که مطابق سنت الهی، فسق و فجور موجب سرنگونی و عذاب آسمانی خواهد شد.
این ها شعار هایی است که آن روز ها همه یکصدا فریاد می زدند. خیلی جالب است وقتی در یک سری قضایا مردم می آیند و حکومت کنونی را با حکومت شاه مقایسه می کنند. این قضیه حتی در شعارهای مردم دیروز و عده ای از مردم امروز هم قابل مقایسه نیست.

به سند سایت مرکز اسناد انقلاب
irdc.ir